Resimler

Van Gogh mektuplarında sıklıkla ve detaylı olarak resimlerinden bashetmiş olmasına rağmen, Arles'daki yatak odası'nda renk ve tema anlatımı sıradışı bir detay düzeyindedir. Hatta resme uygun gördüğü çerçeveyi bile tarif ederek, resmin sergilenmesi fikrinden nasıl da gurur dolu bir hoşnutluk içinde olduğu görülür.

Arkaplan

Bu resmin üç versiyonu olmasına rağmen, Vincent'ın Theo'ya yazdığı mektuplar sayesinde, burada anlatılan resim hakkında doğrudan bilgiye ulaşmak nispeten kolaydır. Yukarıdaki mektupta Van Gogh tuval ölçüsünü 30 olarak vermiştir ki, bu bilgi daha küçük olan Musée d'Orsay versiyonunu hemen devre dışı bırakır. Peki Van Gogh Müzesi'ndeki değil de Chicago'daki orjinal resim olabilir mi? Van Gogh mektupları uzmanı Jan Hulsker bu konuda tam tersi bir görüşte:

30'luk iki tuval arasındaki farklar çok küçük detay seviyesinde, bir tanesi Saint-Rémy döneminde yapılmış olan bir replika olmalıdır. Arles'da yapılmış olan [JH] 1608'in orjinal olduğunu doğrulayansa resmin içinde yer alıyor. Resmi bitirmeden on gün önce arkadaşı Boch'a 4 Ekim'de yazdığı Mektup 553b'de "Senin portren odamın duvarında yeni bitirdiğim Zouave askeri Milliet'nin portresi ile birlikte asılı duruyor." demiştir. 1608 nolu versiyonda yatağın yanındaki duvarda en sağdaki resim bu bahsettiği Milliet portresi olmalıdır, zira resmin üst kenarının hemen altında yeşil arka plan üzerinde kırmızı kep seçilmektedir. Daha sonra yaptığı replika olan 1771'de bu figür bir kadın portresi ile değiştirilmiştir.¹

(Tablo 2'ye bakınız.)

Odaklandığımız resmin orjinal olduğu konusunda karara vardıktan sonra, Vincent'ın 17 Ekim 1888 tarihli "yatak odamın resmini bu akşamüstü bitirdim" dediği mektubu (Mektup 555) sayesinde resmin tamamlandığı kesin tarihi de biliyoruz. Van Gogh'un resimlerini bu kadar kesin olarak tarihleyebilmek çok nadir (fakat her zaman heyecan verici) bir durumdur. Sky and Telescope'da (Nisan, 2001) Gece Beyaz Ev hakkında çıkan bir makale, bir Van Goh resminin tamamlanış sürecinin saatler mertebesinde ölçülebilirliğine dair güzel ve yeni bir örnektir.

Stil

Arles'daki yatak odası'nda kullandığı parlak renkler geç Paris döneminde kullanmaya başladığı tipik renk paletindendir. İster dışarıda güneş altında buğday tarlaları, isterse yatak odası, tema her ne olursa olsun, Arles ve Saint-Rémy dönemleri boyunca Van Gogh'un en sevdiği ve sıklıkla kullandığı renk sarıydı.

Şüphesiz ki resmin en çarpıcı ve sıradışı tarafı kendine özgü perspektifidir. Resimde yatak odasındaki objeler gerçek dışı olacak kadar izleyiciye doğru aşağıya eğik bir şekilde yerleştirilmiştir. Resmi bu kadar özgün kılan ve hemen tanınmasına yol açan özelliklerinden birisi budur. Perspektif sıradışı gelebilir, ancak Van Gogh kariyerinin özellikle ileriki yıllarında çağdaşı Hollandalı ressamların sönük renk kullanımlarına aykırı durmakla kalmamış, aynı zamanda katı perspektif kurallarını da yıkmıştır. Ressamlık kariyerinin özellikle ikinci yarısında Van Gogh geleneksel perspektif anlayışını reddetmiştir--bu bilhassa Arles dönemine ait resimlerinde (örneğin Oturan Zouave ve Gece Kahvesi) gözlenebilir.

İlginçtir ki, bu sıradışı perspektif uygulaması sadece Van Gogh'un bilinçli kişisel tercihiyle açıklanmamaktadır. Ronald Pickvance Van Gogh in Arles adlı kitabında olaya mimari açıdan yaklaşır. Pickvance der ki, Van Gogh'un odasının şekli oldukça sıradışıydı ve dolayısıyla Van Goh'un resminde kullandığı perspektif izleyicinin başta hayal ettiğinden çok daha gerçeğe yakındır. Sağdaki şekil Van Gogh'un odasının gerçek şeklini göstermektedir.² Dış duvara doğru olan eğime dikkat ediniz; bu eğim Van Gogh'un resmindeki perspektifin sıradışı görünmesinde önemli rol oynar.

Diğer versiyonlar

Daha önce de değinildiği gibi Van Gogh Arles'daki yatak odası'nın beş kopyasını yapmıştır: üç yağlıboya ve iki mektup çizimi. Orjinal resmin iki yağlıboya kopyası da Saint-Rémy'deki akıl hastanesinde gönüllü olarak yattığı döneme aittir. Akıl hastanesinde yatarken eski resimlerinin kopyalarını yapmayı tercih etmiştir, belki de bu o sıradaki akli durumunun bir yansımasıdır. Örneğin Arles'lı (Madame Ginoux) resminin kopyası Arles'da edindiği az sayıdaki dostunun hatırasına bir gönderme olarak akıl hastanesindeki yalnızlığını simgeliyor olabilir.

Bazı çevreler Vincent'ın orjinal yatak odası resminin Arles dönemindeki ilk birkaç ayındaki tüm hayallerini ve arzularını yansıttığını iddia eder. Van Gogh Güney Fransa'da bir ressamlar birliği kurmayı hep hayal etmişti. Burada ressamlar bir arada çalışacak, birbirlerinden öğrenecek ve ortak hedefler doğrultusunda hareket edeceklerdi. Bu amaç uğrunda ilk adımı da Sarı Ev'ini kiralayarak atmıştı. Yatak odası resmi de zaten sırasıyla evcilliği ve kendi evinde olmanın huzurunu yansıtmaktadır (Mektup B22'de Van Gogh bu resmin "salt dinginliği" temsil ettiğini vurgular). Diğer iki Saint-Rémy kopyalarını yaptığı sıralarda da Arles döneminde sahip olduğu her şeyi ve o sırada akıl hastanesinin duvarları arkasında nelerden yoksun olduğunu aklından geçiriyor olabilir--bir yuva ve bir amaç.

Tablo 1