Vincent van Gogh: Çizimler (Silindir þapkalý yetim adam)

1882 sonlarý ve 1883 baþlarý boyunca Vincent van Gogh "yetim adamlar" (Hollanda günlük konuþma dilinde savaþ gazileri için kullanýlan bir terim) üzerine bir dizi çalýþma yaptý. Van Gogh Hague'da yaþýyordu ve çizim yoluyla sürekli bir biçimde tekniðini geliþtirebileceði fýrsatlar arýyordu. Ýngiliz dergisi The Graphic'te çýkan Ýnsan baþlarý çizgi serisinden de etkilenerek, Van Gogh bu yaþlý adamlarý konu alan otuzyedi çizim üretti.

Bu çizime konu olan kiþi Hauge'daki Hollanda Yaþlýlar Evi'nde kalan Adrianus Jacobus Zuijderland (Zuyderland diye de okunur) idi. W.J.A. Visser çizimde konu edilen kiþinin kolunda kaldýðý eve kayýtlý olduðu numarayý taþýdðýný saptamýþtýr. Çizimdeki stilize "199" sayesinde Visser Yaþlýlar Evi arþivlerinden Zuijderland'ýn kaydýný bulabilmiþtir.

Visser'in araþtýrmasý için Worcester Sanat Müzesi'nin Baskýlar, Çizimler ve Fotoðraflar Küratörü David Acton þu yorumu yapmaktadýr:

. . . Visser bu numarayý kullanarak poz veren kiþinin söz konusu yaþlýlar evine 6 Temmuz 1876'da yerleþen, 72 yaþýndaki Adrianus Jacobus Zuijderland olduðunu tespit etti. Aslen Hague'lý olan Zuijderland, 6 yýl sonra iki ülkenin birbirinden ayrýlmasýna sebep olacak olan, Hollanda'nýn Belçika'ya karþý 1830 tarihli 10 Gün Seferi baþkaldýrýsýnda yer almýþtý. Bu sefere katýlmasýndan ötürü kendisine Metal Haç verilmiþti ve o da bu onuru gururla yakasýnda taþýmaktaydý.¹

1882 Christmas'ýndan hemen önce Vincent kardeþi Theo'ya yazdýðý bir mektupta Bay Zuijderland'ýn olumlu yaklaþýmýndan bahsetti:

Þu anda beyaz sakallý ve eski moda bir silindir þapkasý olan yaþlý bir adama ait iki büyük baþ çizimi üzerinde çalýþýyorum. Ýhtiyarýn kýrýþýklýklarla dolu ve de esprili bir suratý var, tam da yýlbaþý aðacýnýn yanýna koymalýk...

Mektup 254

Van Gogh'un bu yorumundan yola çýkarak Zuijderland'ýn yalnýzca kiþiliðini sevmediði, yetim adamlar serisinde hep kullanacaðý sert fizyonomisini de beðendiði yorumuna varýlabilir. Zuijderland'ý toplamda altý defa çizecektir: dördü normal giysilerle (bu ve Tablo 1'de görülen diðer üçü) ve ikisi balýkçý giysisi ile (Tablo 2).

Tablo 1: Yetim adam temasý

Ýsim	F	JH	Bulunduðu yer	Küçük resim
Kel baþlý yetim adam	955	355	Özel koleksiyon
Fraklý yaþlý adam	977	243	Van Gogh Müzesi, Amsterdam
Silindir þapkalý yetim adamýn baþý	954a	288	Johannesburg, Municipal Art Gallery

Van Gogh Yaþlýlar Evi'nde kalan ihtiyarlarý çizdiði iþlerinden memnun kalmýþtý. Bu çizimler, Van Gogh'un örneðin bir yýl önceki denemelerine göre belirgin bir biçimde daha yetkindir. Kararlýlýðý sonunda meyvelerini vermeye baþlamýþ ve ressamlýk becerisi geliþmeye baþlamýþtý. 1883 baþlarýnda Van Gogh ayný adamlarý çizimlerinde tekrar kullanacaktý, ancak bu sefer balýkçý kýyafetleri ile poz vermelerini isteyecekti. Balýkçý þapkasý ve yaðmurluðu ile istediði etkiyi yakalayacaktý.

21 Ocak 1883 civarýnda Theo'ya þöyle yazdý:

Sana sýkça yazdýðýma aldanma, oldukça yoðun çalýþýyorum. Seninle konuþmak istediðim o kadar çok þey var ki. Baþ çizimleri için, yarýn balýkçý þapkasý alacaðým. Ne zamandýr çizmeyi düþündüðüm, yaþlýsýyla genciyle balýkçý baþlarý; aslýnda bir tane çizdim bile ancak sonrasýnda gidip bir þapka bulamadým ve devam ettiremedim. Sonunda kendime eski ve muhtemelen pek çok denize ve fýrtýnaya tanýklýk etmiþ bir tane edindim.

Mektup 261

Van Gogh balýkçý serisinden en az sekiz tane yapacaktý. Van Gogh Müzesi koleksiyonunun en yeni kataloðunun çizimler bölümünün ilkinde, Sjraar van Heugten bu çizimler arasýnda iki tanesinin modelinin Adrianus Jacobus Zuijderland olduðunu tespit etmiþtir²:

Tablo 2: Balýkçý temasý

Ýsim	F	JH	Bulunduðu yer	Küçük resim
Þapkasý, piposu ve kömür tavasý ile balýkçý adam	1016	304	Van Gogh Müzesi, Amsterdam
Piposu ile oturan balýkçý adam	1010	306	Kröller-Müller Müzesi, Otterlo

Vincent van Gogh portre yapmayý hep çok sevmiþtir ve yaþamý boyunca da pek çok insanýn portresini yapmýþtýr. Yoksul ve ezilmiþ kesime hayatý boyunca duyduðu yakýnlýðýn etkisiyle, bu portrelere konu olan kiþiler de hep talihin daha az gülümsediði kimseler olmuþtur. Van Gogh'un yetim ve balýkçý temalý çizimlerinde belirgin bir karþýtlýk gözlemlenir: kederli ve sert bir gerçeklikteki suratlarda ayný zamanda bu sertlik etkisini azaltan bir sempati ve þefkat yer alýr.

Van Gogh, Adrianus Jacobus Zuijderland'a sempati duyduðunu kendisi zaten bir mektubunda yazmýþtýr. Vincent benzer bir þefkati muhtemelen portrelerine konu olan pek çok insan için duyuyordu. Zuijderland'ýn portresini yaptýðý dönemde artýk dine olan baðlýlýðýný yitirmiþ olsa bile, belki de önceleri Ýncil'den en sevdiði alýntýlardan birisi hala ellerini yönlendiriyor olabilirdi:

"Kutsanmýþlar yas tutanlardýr, acý çeken ama yeniden neþelenenlerdir, tertemiz kalpleri ile Tanrý'yý görebilenlerdir. Kutsanmýþlar sevginin yolundan giden, Tanrý'nýn bir araya getirdiði, her þeyin iyiliklerine olacaðý kimselerdir."

Notlar

David Acton, Master Drawings from the Worcester Art Museum (Hudson Hills Press, 1998), s. 158.
Sjraar van Heugten, Volume One: Drawings--The Early Years, 1880-1883, (V+K Publishing, 1996), s. 200.

	Detaylar
	Yaðlý kaðýt üzerine kömür kalemi ve mum kalemi 40 x 24.5 cm. Hague: Aralýk, 1882 F 954, JH 287 Worcester, Massachusetts: Worcester Sanat Müzesi
	Tarihçe
	Eski sahipleri Yer aldýðý sergiler
	Analiz
	Aþaðýda

Sahibi	Bulunduðu yer	Edinildiði tarih	Açýklamalar
H.P. Bremmer	The Hague
Van Wisselingh Art Gallery	Amsterdam
Mr. and Mrs. Chapin Riley	Worcester, Mass.
Worcester Art Museum	Worcester, Mass.	1957	Bay ve Bayan Chapin Riley'in Francis Henry Taylor anýsýna armaðanlarý.

Yýl	Þehir	Ülke	Sergilendiði yer	Serginin ismi	Baþlangýç tarihi	Bitiþ tarihi
1958	Worcester	United States	Worcester Art Museum	European Drawings from the Museum Collection
1980	Tallahassee	United States	Florida State University	The Influences of Nineteenth-Century Illustration	April 18, 1980	May 10, 1980
1982	Memphis	United States	Dixon Gallery and Gardens	The Genius of Van Gogh
1985	Tokyo	Japan	National Museum of Western Art	Vincent van Gogh exhibition	October 12, 1985	December 08, 1985
1985-86	Nagoya	Japan	Nagoya City Museum	Vincent van Gogh exhibition	December 21, 1985	February 02, 1986
1990	Otterlo	Netherlands	Kröller-Müller Museum	Vincent van Gogh. Tekeningen	March 30, 1990	July 29, 1990
1998	Worcester	United States	Worcester Art Museum	Master Drawings from the Worcester Art Museum	April 18, 1998	June 21, 1998
1998-99	Ann Arbor	United States	University of Michigan Museum of Art	Master Drawings from the Worcester Art Museum	November 07, 1998	January 17, 1999
1999	Davenport	United States	Davenport (Iowa) Museum of Art	Master Drawings from the Worcester Art Museum	February 07, 1999	April 11, 1999
1999	Atlanta (2)	United States	Michael C. Carlos Museum, Emory University	Master Drawings from the Worcester Art Museum	May 08, 1999	July 11, 1999

Çizimler

Eski sahipleri

Yer aldýðý sergiler