Invloeden

Jean-François Millet

De invloed van het werk van Jean-François Millet (1814-1875) op Vincent van Gogh was zonder enige twijfel groot. Van Gogh en zijn kunst hebben op vele belangwekkende en verschillende manieren invloeden ondergaan. Zelfs andere media zoals de literatuur beïnvloedden hem (Van Gogh had groot respect voor de boeken van Charles Dickens, waarin de aandacht gericht was op de arbeidersklasse). Van Gogh bewonderde en bestudeerde het werk van vele kunstenaars, onder wie Rembrandt en Doré, maar dit is niets vergeleken met de enorme invloed die het werk van Jean-François Millet had op Van Gogh’s werk.

Millet was een schilder en etser uit de school van Barbizon en hij was artistiek actief van de jaren ‘30 tot begin jaren ‘70 van de 19e eeuw. In deze periode produceerde hij ongeveer 700 schilderijen en 3.000 pastels en tekeningen. Anders dan Van Gogh had hij tijdens zijn leven al enig succes en was hij fortuinlijk genoeg om zijn inspanningen beloond te zien en erkenning en bijval voor zijn werken te krijgen.

Millet’s eenvoudige afkomst had een grote invloed op de aard van de onderwerpen van zijn werk. “Ik ben als boer geboren en ik zal als boer sterven”, zei Millet eens (hoewel Millet, toen hij succes had, een comfortabeler leven leerde waarderen). Millet’s werk is een nostalgisch eerbetoon aan boeren en landarbeiders. Hij voelde groot mededogen met mensen die met hun eigen handen de grond bewerkten - en dit is het raakpunt tussen Van Gogh en Millet.

Van Gogh vereenzelvigde zich altijd met de boerenklasse en je kunt stellen dat hij zich het gelukkigst en meest voldaan voelde als hij hun ervaringen deelde. Zijn tijd in de Borinage lijkt een nog groter respect in hem opgewekt te hebben voor hen die ploeterden voor een karig bestaan. Van Gogh, net als Millet, beschouwde boeren en landarbeiders als waarachtig nobele mensen en dit weerspiegelt zich duidelijk in hun werk.

Van Gogh begon al in 1880 Millet’s werk te kopiëren en maakte hij studies naar diens werk. Deze studies in zijn beginperiode leerden Van Gogh de discipline die hij nodig had om te schilderen. Van Gogh voelde dat niemand anders hem een mooier voorbeeld kon bieden:

"Millet is vader Millet . . . n.l. raads- en leidsman in alles voor de jongere schilders,” schreef Vincent aan Theo in 1885.

De invloed van Millet op Van Gogh in zijn beginperiode als kunstenaar is duidelijk. De vele werken die hij in het midden van de jaren 1880 in Nederland schilderde, hadden wevers en boeren tot onderwerp. De invloed van Millet op Van Gogh zou echter minder worden toen hij zich bij Theo in Parijs voegde en hij omgang kreeg met de leden van de kunstenaarsgemeenschap daar - Gauguin, Pissarro, Toulouse-Lautrec en anderen. In 1886-87 kwam Vincent’s palet tot leven en verschoof zijn onderwerpkeuze van de akker naar de fabriek, van de wever naar het café.

Toch zou het platteland zijn aantrekkingskracht op Van Gogh blijven behouden en hem blijven beïnvloeden. Zijn schilderijen van de oogsten en zonovergoten velden in Arles komen warm en uitnodigend op ons over. Opnieuw speelt het buitenleven een prominente rol in zijn werk.

In een periode van drie maanden, van eind 1889 tot begin 1890, toen hij in de inrichting in Saint-Rémy verbleef, maakte Van Gogh 21 kopieën van werken van Millet. Deze kopieën zijn zowel een eerbetoon aan Millet als een poging van Van Gogh zijn eigen stijl verder te ontwikkelen. Naast de grote bewondering die Van Gogh voelde voor Millet, was hij van mening dat de kopieën die hij in Saint-Rémy maakte voor een belangrijk deel zijn eigen unieke gevoelens vertolkten:

“..... en als iemand Beethoven speelt, voegt hij er zijn persoonlijke interpretatie aan toe; in de muziek en vooral ook in de zang ís de interpretatie van een componist iets, en het hoeft helemaal niet zo te zijn dat alleen de componist zijn eigen composities speelt. Goed, vooral nu ik ziek ben, probeer ik iets te maken om me te troosten, iets voor mijn eigen genoegen: ik zet de zwart-wit afbeelding van of naar Delacroix of Millet als motief voor me neer. En dan improviseer ik daarop met kleur [.....] zoekend naar herinneringen aan hun schilderijen - maar de herinnering, de vage samenklank van kleuren die misschien niet helemaal juist zijn, maar toch het sentiment benaderen, dát is een interpretatie van mij.”

(Brief 607/806 19 september 1889)

Op mijn pagina De schilderijen: een overzicht vermeldde ik, dat iets in Van Gogh tijdens zijn verblijf in Saint-Rémy terugkijkt. Hij was niet in staat vreugde te putten uit zijn eigen situatie en probeerde dit te vinden in zijn eigen verleden en door het werk van anderen, vooral Millet. Van Gogh zocht naar een soort toevluchtsoord terwijl hij strijd leverde met zijn persoonlijke demonen. In vele opzichten hielp Millet’s werk hem dit te vinden.

Kopieën naar Millet

Naam schilderij	Oorsprong	Datering	Huidige locatie	F	JH
Eind van de dag Ter vergelijking het oorspronkelijke werk van Millet	Saint-Rémy	november 1889	Komaki, Menard Art Museum	649	1835
Avondstonde, De Ter vergelijking het oorspronkelijke werk van Millet	Saint-Rémy	eind oktober 1889	Amsterdam, Van Gogh Museum	647	1834
Eerste stapjes, De Ter vergelijking het oorspronkelijke werk van Millet	Saint-Rémy	januari 1890	New York, The Metropolitan Museum of Art	668	1883
Ochtend; op weg naar het werk Ter vergelijking het oorspronkelijke werk van Millet	Saint-Rémy	januari 1890	Waarschijnlijk verloren gegaan in de Tweede Wereldoorlog	684	1880
Middag rust Ter vergelijking het oorspronkelijke werk van Millet	Saint-Rémy	januari 1890	Paris, Musée d'Orsay	686	1881
Schovenbindster	Saint-Rémy	september 1889	Amsterdam, Van Gogh Museum	700	1781
Strosnijdende boerin	Saint-Rémy	september 1889	Amsterdam, Van Gogh Museum	697	1788
Boerin met hooihark	Saint-Rémy	september 1889	verblijfplaats onbekend	698	1789
Ploeg en eg Ter vergelijking het oorspronkelijke werk van Millet	Saint-Rémy	januari 1890	Amsterdam, Van Gogh Museum	632	1882
Maaier met zeis, De	Saint-Rémy	september 1889	verblijfplaats onbekend	688	1783
Maaier met sikkel, De	Saint-Rémy	september 1889	Amsterdam, Van Gogh Museum	687	1782
Schovenbinder, De	Saint-Rémy	september 1889	Amsterdam, Van Gogh Museum	693	1785
Schapenscheerders Ter vergelijking het oorspronkelijke werk van Millet	Saint-Rémy	september 1889	Amsterdam, Van Gogh Museum	634	1787
Schapenhoedster, De Ter vergelijking het oorspronkelijke werk van Millet	Saint-Rémy	november 1889	Tel Aviv, Tel Aviv Museum, in bruikleen van Moshe Mayer, Genève	699	1838
Zaaier	Saint-Rémy	oktober-november 1889	Otterlo, Kröller-Müller Museum	689	1836
Zaaier Ter vergelijking het oorspronkelijke werk van Millet	Saint-Rémy	eind oktober 1889	Collectie Stavros S. Niarchos	690	1837
Spinster, De	Saint-Rémy	september 1889	Genève, Collectie Moshe Mayer	696	1786
Dorser, De	Saint-Rémy	september 1889	Amsterdam, Van Gogh Museum	692	1784
Twee spitters tussen de bomen	Saint-Rémy	maart-april 1890	Detroit, The Detroit Institute of Arts	701	1847
Twee spitters Ter vergelijking het oorspronkelijke werk van Millet	Saint-Rémy	oktober 1889	Amsterdam, Stedelijk Museum	648	1833
Houthakker, De Ter vergelijking het oorspronkelijke werk van Millet	Saint-Rémy	februari 1890	Amsterdam, Van Gogh Museum	670	1886

Diverse werken van Jean-François Millet

Naam schilderij	Datering	Medium	Afmetingen	Huidige locatie
Bruising Flax	c. 1850-51	olie op doek	46.4 x 38 cm	Baltimore, The Walters Art Gallery
Kerk van Gréville, De	c. 1871-74	olie op doek	60 x 73.5 cm	Paris, Musée d'Orsay
Cooper Tightening a Barrel	c. 1848-52	olie op doek	46.4 x 38.9 cm	Boston, Museum of Fine Arts
In the Vineyard	c. 1852-53	olie op doek	37.6 x 29.6 cm	Boston, Museum of Fine Arts
Knitting Lesson	c. 1854	olie op doek	47 x 38.1 cm	Boston, Museum of Fine Arts
Broodbakkende vrouw of De oven	1854	olie op doek	55 x 46 cm	Otterlo, Kröller-Müller Museum
Zelfportret (schets)	---	---	---	---
Standing Spinner	c. 1850-55	olie op doek	46.5 x 38.1 cm	Boston, Museum of Fine Arts

(Vertaald door Inge Engelbarts)

Terug naar de schilderijen: een overzicht

Terug naar de Homepage van de Van Gogh Galerij