De Schilderijen

Dit werk is het eerste van een “trilogie”¹ met het thema ‘sterrennachten’. Sterrennacht boven de Rhône volgde een maand later en het jaar daarop schilderde Vincent in Saint-Rémy het populaire schilderij Sterrennacht. Een interessante aanvulling op deze drie schilderijen is het Portret van Eugene Boch (geschilderd in dezelfde maand als het Café-terras en de Sterrennacht aan de Rhône - let op het sterrenmotief op de achtergrond.

Vincent was enthousiast over Het Café-terras en schreef aan zijn zuster Wil:

Ik ben namelijk onderbroken door het werk dat ik dezer dagen heb gehad aan een nieuw schilderij dat het exterieur van een café ´s avonds voorstelt. Op het terras zijn kleine figuurtjes van drinkende mensen. Een ontzaglijk grote gele lantaren verlicht het terras, de voorgevel, het trottoir, en werpt zelfs een licht op de straatstenen die een tint van violet-roze krijgen. De gevels van de huizen in een straat die zich uitstrekt onder de besterde blauwe hemel, zijn diepblauw of violet met een groene boom. Ziedaar een nachtschilderij zonder zwart, niets dan mooi blauw en violet en groen, en in die omgeving is het verlichte plein bleek zwavelgeel, citroen gekleurd. Het vermaakt mij enorm ter plaatse in de nacht zelf te schilderen. Vroeger tekende men en maakte het schilderij overdag naar een tekening. Maar mij bevalt het goed de zaak onmiddellijk te schilderen.

Vincent vertelde in dezelfde brief aan Wil over een beschrijving van een soortgelijk café in het boek “Bel Ami“ van Guy de Maupassant: " . . . een met sterren verlichte nacht in Parijs met helder verlichte cafés aan de Boulevard, en dit is ongeveer hetzelfde dat ik zojuist heb geschilderd..” ²

Van Gogh's werken zijn vaak geïnspireerd door literaire verwijzingen of door het werk van andere schilders (zie zijn werk naar Jean-François Millet). In stijl en compositie lijkt Het Café-terras veel op Avenue Clichy bij avond van Anquetin. Los van het feit of Van Gogh nu direct was geïnspireerd door het werk van Anquetin, de compositie van Het Café-terras is uniek in het hele oeuvre van Van Gogh. Let op de lijnen van de compositie die allemaal direct naar het paard en wagen in het centrum van het schilderij leiden. Alles lijkt naar binnen te worden getrokken als in een draaikolk, maar toch straalt het geheel rust uit en geen verwarring en opwinding. De algehele indruk is donker zonder het geringste spoor van zwart.

Meer dan honderd jaar nadat Vincent het schilderij maakte, is het Café-terras in Arles nog steeds de plaats waar de gasten hun dorst kunnen lessen. Het heet nu toepasselijk Café Van Gogh en is gerestaureerd in dezelfde stijl als honderd jaar geleden, inclusief de geel verlichte markiezen van het terras. In 1995, toen ik Arles bezocht, dronk ik er een glas cognac (absinthe staat niet meer op de kaart) en dacht aan Van Gogh, koortsachtig (maar tevreden) werkend bij het licht van de sterren.