Olieverf op doek
98.0 x 69.0 cm.
Arles: augustus 1888
F 459, JH 1560
Verloren gegaan door brand tijdens of vlak na de Tweede wereldoorlog
In augustus 1888 begon Vincent van Gogh een serie werken te schilderen die hem, zoals Dr. Jan Hulsker opmerkt "misschien meer dan welk van zijn schilderijen dan ook over de hele wereld beroemd hebben gemaakt. Het zijn vaak de enige werken waar hij mee wordt geïdentificeerd.”1 We hebben het hier uiteraard over de serie zonnebloemen.
De zonnebloemen stonden Van Gogh voor ogen als een serie en hij werkte er hard aan in afwachting van de komst van zijn vriend Paul Gauguin naar Arles. In een brief aan Emile Bernard van 18 augustus 1888 schreef Vincent : "Ik denk om mijn atelier te decoreren met een half dozijn schilderijen "zonnebloemen", een decoratie waarin het ruwe of gebroken chroom geel naar voren zal springen op verschillende achtergronden--blauw, van bleek- en lichtgroen tot koningsblauw . . ." (B15).
Vincent was oorspronkelijk van plan een dozijn werken op te hangen in het Gele Huis, dat hij en Gauguin als atelier zouden gebruiken: "In de hoop in een eigen atelier met Gauguin te gaan samenwonen zou ik voor het atelier een wandversiering willen maken. Niets dan grote zonnebloemen…Enfin, als ik dat plan uitvoer, zullen er een dozijn panelen zijn. Het geheel zal dus een symfonie in blauw en geel worden. Ik werk er alle ochtenden aan van zonsopgang af, want de bloemen verwelken snel en het gaat erom het geheel in één ruk te maken." (526). Helaas mocht Vincent’s race tegen de klok niet baten en op 18 augustus had hij slechts vier schilderijen van zonnebloemen voltooid, inclusief het werk dat hierboven staat afgebeeld.
De brieven aan zijn broer Theo en aan anderen zijn voor ons ongetwijfeld de belangrijkste bron die de ontwikkeling en totstandkoming van Van Gogh’s werken kunnen laten zien. Op de voor hem zo eigen en gedetailleerde manier en met grote nauwkeurigheid beschrijft Van Gogh het ontstaan van de eerste drie werken van zijn serie: "Ik heb drie doeken op stapel: 1e. drie grote bloemen in een groene vaas, lichte achtergrond (doek van 15) [A]; 2e. drie bloemen, een bloem die zaad gevormd heeft en ontbladerd is en een knop op koningsblauwe achtergrond (doek van 25); 3e. twaalf bloemen en knoppen in een gele vaas (doek van 30) [B]. Het laatste is dus licht op licht en zal, hoop ik, het beste worden. [C]" (526). Enkele dagen later schrijft Vincent in Brief 527: "Ik ben nu bezig met een vierde schilderij van zonnebloemen. Dit vierde is een boeket van veertien bloemen en heeft een gele achtergrond, net zoals een stilleven met kweeën en citroenen dat ik indertijd heb gemaakt. [D]”
De vier hierboven genoemde werken staan gemerkt van “A” tot “D” en komen overeen met de werken hieronder in de tabel:
Over het schilderij dat op deze pagina staat afgebeeld, heerst enige verwarring – zowel over het ontstaan als over hoe en wanneer het precies is vernietigd:
In Brief 526 waaruit hierboven wordt geciteerd, beschrijft Vincent de eerste twee werken [A] en [B] als “doek van 15” en “doek van 25”. De afmetingen van F 453 en F459 zijn echter respectievelijk 73 x 58 cm. en 98 x 69 cm. In de catalogus van De La Faille wordt opgemerkt: "Niet alleeen zouden de eerste twee doeken respectievelijk een doek van 20 en een doek van 30 genoemd moeten worden (F 459 is zelfs groter dan 30), maar F 455 en F 456 [welke inderdaad doeken van 30 zijn] zijn zelfs kleiner dan F 456, dat Vincent “een doek van 25” noemde. Als Vincent per ongeluk de verkeerde maten opgaf voor de eerste twee schilderijen die hij in brief 526 noemde, zou men tenminste kunnen verwachten dat het derde schilderij dat hij “een doek van 30” noemde, groter was dan het tweede schilderij dat hij als“een doek van 25” beschreef. Voor dit probleem is nog geen oplossing gevonden."2
Er bestaat tegenstrijdige informatie over het lot van het werk hierboven beschreven. Sommigen beweren dat het schilderij gedurende de Tweede Wereldoorlog was vernietigd (Walther en Metzger's Van Gogh: The Complete Paintings), bijvoorbeeld), terwijl andere bronnen spreken over “verwoest door brand in 1946” (Van Gogh in Arles door Alfred Nemeczek, p. 23) Hulsker's catalogus vermeldt alleen "Vernietigd” en om het nog erger te maken: de catalogus van De la Faille spreek zichzelf tegen. De la Faille vermeldt het werk als “vernietigd door brand tijdens de Tweede Wereldoorlog” (cursief van mijn hand). In de latere tabellen over de herkomst en tentoonstellingen wordt het schilderij beschouwd als “verbrand als gevolg van oorlogsschade in 1946” (een jaar na afloop van de oorlog). Hoe dit schilderij precies aan zijn onfortuinklijke eind is gekomen, blijft tot nu toe onduidelijk.
Van Gogh's Stilleven: Vaas met vijf zonnebloemen is een opmerkelijk schilderij. Het is onlosmakelijk verbonden aan een van de meest geliefde series schilderijen uit de geschiedenis van de kunst. Het verlies is uiteraard een tragedie voor iedereen die van de werken van Van Gogh houdt.
1. Jan Hulsker, The New Complete Van Gogh: Paintings, Drawings, Sketches, (p. 352).
|
Additonal commentary
F 459 "Tournesols" Sunflowers on royal blue background (6 blooms). From Roland Dorn, "Décoration, Vincent Van Goghs Werkreihe für das Gelbe Haus in Arles" 1990, Georg Olms Verlag (Translation courtesy of Bob Harrison.) |
Eigenaar(s) |
Stad |
Land |
Datum aanschaf |
Commentaar |
Johanna van Gogh-Bonger |
Amsterdam |
Nederland |
||
Bernheim Jeune Art Gallery |
Parijs |
Frankrijk |
Waarschijnlijk |
|
F. Meyer-Fierz |
Zurich |
Zwitserland |
||
Paul Vallotton Art Gallery |
Lausanne |
Zwitserland |
||
Koyata Yamamoto |
Yokohama |
Japan |
1920 |
In Parijs |
Door brand vernietigd in de Tweede Wereldoorlog |
Jaar |
Stad |
Land |
Plaats van de tentoonstelling |
Naam van de tentoonstelling |
Begin datum |
Eind datum |
1905 |
Amsterdam |
Nederland |
Stedelijk Museum |
Tentoonstelling Vincent van Gogh |
15 juli 1905 |
1 september 1905 |
1905 |
Utrecht |
Nederland |
Vereeninging voor de Kunst |
Tentoonstelling van schilderijen door Vincent van Gogh |
10 september 1905 |
1 oktober 1905 |
1906 |
Rotterdam |
Nederland |
Kunstzalen Oldenzeel |
Tentoonstelling Vincent van Gogh |
26 januari 1906 |
28 februari 1906 |
1908 |
München (1) |
Duitsland |
Moderne Kunsthandlung [F.J. Brakl] |
Vincent van Gogh |
||
1908 |
Frankfort |
Duitsland |
Frankfurter Kunstverein |
Vincent van Gogh Ausstellung |
14 juni 1908 |
28 februari 1908 |
1908 |
Zurich |
Zwitserland |
Kunsthaus Zurich |
Vincent van Gogh, Cuno Amiet, Hans Emmenegger, Giovanni Giacometti |
10 juli 1908 |
26 juli 1908 |
1921 |
Tokyo |
Japan |
Hoshi pharmaceutical company's building [3rd floor] |
Shirabaka Group |
5 maart 1921 |
13 maart 1921 |
Opmerking: Deze pagina is ook in het Engels en Italiaans beschikbaar.
(Vertaald door Jan Geerling)
Terug naar de homepage van de Van Gogh Galerij