De tekeningen

Van Gogh maakte deze tekening in november of december 1882  toen hij in Den Haag woonde. Van Gogh schilderde en tekende hartstochtelijk mensen maar kon vaak niet de onderwerpen vinden die hij zocht. Dit veranderde toen hij naar Den Haag verhuisde, waar hij Sien Hoornik, de vrouw bij wie hij inwoonde, kon tekenen en ook haar kinderen. Van Gogh was ook enthousiast toen hij een rijke bron voor nieuw materiaal ontdekte voor zijn figuurtekenen: Het Gereformeerde Tehuis voor Ouden van dagen. Van Gogh vond dat de oude bewoners interessante gezichten hadden en zij gaven hem toestemming om voor heel weinig geld te poseren.

Een van Van Gogh's favouriete modellen in het bejaarden tehuis was Adrianus Jacobus Zuijderland. Zuijderland zou bij verschillende geleenheden voor Van Gogh poseren: soms deftig gekleed en soms zoals de vissers gekleed gaan. Voor meer over de achtergrond van Adrianus Zuijderland en de tekeningen waarop hij staat afgebeeld, zie op de pagina InZichten Weesman met Hoge Hoed.

Hoewel de meeste tekeningen die Van Gogh in deze periode maakte eenzame figuren afbeeldden, vestigde hij zo nu en dan, zoals in het geval van deze nieuwe tekening, zijn aandacht op meer dan één figuur:

Tabel 1: Voorbeelden van meerdere figuren op Van Gogh’s Tekeningen (De Haagse Periode)

In vergelijking met de drie tekeningen hierboven is de nieuwe tekening niet met zoveel nauwkeurigheid en aandacht voor het detail weergegeven. Zoals de curator van de tekeningen van het Van Gogh Museum, Marije de Vries, schrijft:

Het weifelende en wat onhandige karakter van Oude Man en Vrouw suggereert dat de tekening een studie of een experiment was. De gezichten vertonen weinig details, een eerder opgezette contour op het linker gedeelte van het gezicht van de man werd niet uitgevlakt en de broekspijpen en in het bijzonder de mouwen lijken meer op ronde kokers, met weinig aandacht voor de plooien. Verdere aanwijzingen voor het experimentele karakter van deze tekening zijn de afwezigheid van sporen van een raster ( van een perspectief frame) en een gebrek aan melk fixatief, welke karakteristiek waren voor Van Gogh’s ambitieuzere tekeningen.

Het Van Gogh Museum, in samenwerking met het Kröller-Müller Museum in Otterlo, heeft een stijl analyse, historisch onderzoek en een technische inspectie verricht om de echtheid van deze tekening vast te stellen. Het is bijvoorbeeld bekend dat achttien tekeningen van Van Gogh te koop waren bij Frederik Muller & Cie in Amsterdam in november 1913. Van de achttien tekeningen werder er zeventien als specifieke Van Gogh tekeningen geïdentificeerd die tegenwoordig deel uitmaken van zijn oeuvre. Op de enig overgebleven tekening komen de details precies overeen met die van Oude Man en Vrouw. In de catalogus van Frederik Muller & Cie staat de overgebleven en tot dan onbekende tekening als volgt in de lijst:

• Omschrijving: "Van Gogh's huisbaas staat naar links gedraaid, leunend op zijn wandelstok en met een pijp in de hand, converserend met een vrouw met een boodschappentas in haar rechter hand.“

• Medium: "Tekening in potlood and krijt. Ingelijst."

• Afmetingen: "Hoogte 47.5, breedte 27.5 centimeter."

Dit onderzoek, samen met de herkomst hieronder weergegeven welke de tekening plaatst in de periode waarin de kunstenaar leefde, stelde vast dat deze nieuw ontdekte tekening echt is.