Referenties: film

De films die hieronder staan, vormen slechts de top van een ijsberg omdat er tientallen verschillende films over Van Gogh zijn gemaakt.

Drama

Vincent and Theo (regie Robert Altman, 1990): Tim Roth speelt een prachtige rol in deze visie op Van Gogh en de band die hij zijn hele leven met zijn broer Theo onderhield. Voor mij is er één bijzonder moment waarop het karakter van Van Gogh volledig wordt neergezet: Vincent zit, kort voor zijn dood, gezellig te praten met dr. Gachet en zijn dochter Marguerite, kort voor zijn dood, over het landschap in de omgeving van Auvers-sur-Oise, met name over de vele arbeidershuisjes met rieten daken. Vincent zegt heel rustig maar met een wat kinderlijke verbazing: "Ik houd van arbeidershuisjes" Deze woorden van Tim Roth spreken boekdelen: de persoon Van Gogh was niet alleen maar de onbeheerste orenafsnijder waar de mensen onmiddellijk aan denken. Hij was eerder een stille, vriendelijke maar diep gekwelde man die niet in staat was rust te vinden in zijn leven. Altman's kundige leiding en zeker het uitstekende spel van Roth maken van deze film de beste Van Gogh biografie die tot nu toe is gemaakt.

Lust for Life (regie Vincente Minnelli, 1956): Een klassieke film. Ik vind niet dat Kirk Douglas het karakter van Van Gogh zo goed weet te brengen als Tim Roth (en ik weet zeker dat veel mensen het niet met mij eens zullen zijn), maar het is toch een uitstekende film. De artistieke leiding en de locaties zijn voortreffelijk – op een bepaald moment zit je naar een intense scène te kijken en terwijl de camera langzaam afstand neemt wordt bam! over het hele scherm een ongelooflijke reproductie van Het nachtcafé op de Place Lamartine in Arles vertoond.

Van Gogh (regie Maurice Pialat, 1992): Deze Franse film gaat vooral over de laatste 67 dagen van het leven van Vincent van Gogh. Ik kocht deze film een paar maanden geleden en vond eindelijk een rustig moment om hem te bekijken. Alles wat ik ervan kan zeggen is dat het niet de moeite waard was. Ik was enorm teleurgesteld over Pialat's portret van Van Gogh (gespeeld door Jacques Dutronc). De ingrediënten waren ruimschoots aanwezig: de levensgeschiedenis van Van Gogh is zo kleurrijk dat het besluit om een bepaald gedeelte daarvan te belichten een uitstekend idee is, maar je zou verwachten dat het juiste gedeelte belicht zou zijn. Deze Vincent lijkt in niets op wat we zouden verwachten – hij is koud, egoïstisch, vrouwengek en vertoont een zekere minachting voor zowel Theo als zijn eigen werk. Het is natuurlijk mogelijk dat er in elk van deze facetten een kern van waarheid schuilt, maar twee aspecten stelden mij het meest teleur: de beslissing om de aandacht te richten op veronderstellingen in plaats van op feiten (een belangrijk deel van de film gaat over Van Gogh's affaire met Marguerite Gachet die heel waarschijnlijk loutere fictie is). Het tweede aspect is de traagheid en de magere kwaliteit van de montage (tweeënhalf uur, voornamelijk door veel te lange dansscènes in de cabarets of rondhangen bij de oevers van de rivier, pratend over koetjes en kalfjes). Waar blijft Vincent in dit alles? Alles bij elkaar opgeteld besteedt de film ongeveer twintig minuten aan Vincent en zijn kunst. De film mist veel: de ware Vincent en de verhouding met zijn broer Theo. Zelfs met de sterfscène is maar wat aangerommeld: koud, langdradig en eindigend met Vincent's laatste woorden (waar hebben ze die vandaan gehaald?) "Ik heb honger". Ik kreeg ook honger tijdens het voorbijglijden van de aftiteling. Honger naar een film waarin Vincent's leven en kunst op een fatsoenlijke manier in beeld worden gebracht in plaats van een uitgesponnen en zinloze tijdverspilling te zijn.

Akira Kurasawa's Dreams (regie Akira Kurasawa, 1990): Deze film van de veteraan Akira Kurasawa gaat niet specifiek over Van Gogh en bevat een aantal droom-achtige scènes, waarvan er een over Van Gogh gaat. In het gedeelte dat 'Kraaien' heet, zien we een jonge Japanse kunststudent letterlijk een van Vincent's schilderijen binnenstappen om een gesprek aan te knopen met de schilder die hij zo bewondert. Het resultaat is verrassend en erg mooi. Het is een kort maar sterk deel met een schitterende scène waarin de jonge Van Gogh-liefhebber in zijn enthousiasme Vincent achtervolgt van het ene schilderij naar het andere. Het effect is verbazingwekkend, ook dankzij de mensen die verantwoordelijk zijn voor de speciale effecten - niemand anders dan de mensen van het George Lucas Industrial Light and Magic team.

Documentaires

Vincent: een documentaire over de brieven van Vincent aan Theo. Erg mooi verteld door John Hurt. Deze documentaire is bovenstaande biografische films.
Van Gogh: A Museum for Vincent (regie Elias Marroquin, Vanguard Productions, 1990, 32 minuten): een onderhoudende kijk op het leven en werk van Vincent.
In a Brilliant Light: Van Gogh in Arles (regie Gene Searchinger, The Metropolitan Museum of Art Home Video Collection, 1984): Een goede documentaire over het leven van Vincent in Arles. Ik genoot vooral van het contrast tussen de opnamen van schilderijen van Vincent en die van het tegenwoordige Arles (met een prachtig shot van de wind die zacht over de groene velden blaast). Er zaten ook een paar interessante stukjes informatie in verwerkt die ik nog nooit eerder was tegengekomen, bijvoorbeeld het onderwerp van Van Gogh's Portret van een man (Arles: december 1888) is terug te vinden als de eenzame figuur in zijn beroemde Nachtcafé op de Place Lamartine.

Voor de jongere Van Gogh-liefhebbers

Vincent and Me (regie Michael Rubbo, 1991; 99 minuten): Een onderhoudende film die mij per e-mail werd aanbevolen door een 14-jarig meisje uit Mexico. Ik besloot de film Vincent and Me te bekijken en wat ik zag was uitstekend. Deze Canadees/Franse productie (die de onderscheiding voor de populairste film kreeg op het Chicago International Festival of Children's Films) gaat over een jong Canadees meisje dat Vincent van Gogh als idool vereert. Vincent and Me is een lichtvoetig maar onderhoudend avontuur dat Jo en haar vriend Felix van Canada naar de Amsterdamse grachten voert en tot slot naar de winderige vlakten van Arles in 1888. Ik vond het een prima film en elke jonge Van Gogh-enthousiast zal er net zo over denken.

(Vertaald door Jan Geerling)

Terug naar de Homepage van de Van Gogh Galerij